Γιατί φανατίζονται οι άνθρωποι;

Ο Δημήτρης Τσάτσος στο βιβλίο του (1993) <<Αμφισβήτηση>> προσπάθησε να αποσαφηνίσει την συγκεκριμένη έννοια .Την αμφισβήτηση την θεώρησε μια επώδυνη υπόθεση. Στην πραγματικότητα η αμφισβήτηση είναι η μη παραδοχή του κύρους ή της αξίας που έχει κάποιος κοινωνικός ή πολιτικός θεσμός, ιδεολογία ,γνώση ,πρόσωπο ή έργο. Ωστόσο ,πολλές φορές, μπορεί να μην έχει την μορφή μιας απλής έκφρασης διαφωνίας αλλά να πάρει πιο ακραίες μορφές. Μπορεί να οδηγηθούμε στην απόρριψη, το μηδενισμό και τη ρήξη έως και τον φανατισμό.

Το υπόβαθρο του φανατισμού είναι η πίστη σε δοξασίες,οι οποίες δεν επιδέχονται αμφισβήτηση του κύρους τους.Ο Ι.Μ.Παναγιωτόπουλος υποστηρίζει πως <<η αγάπη,η αφοσίωση,η στοργή γεννούν φανατισμούς πολλές φορές αδιασάφητους ,αναβρυσμένους από μυστικές πηγές, που δύσκολα μπορούν να τους ερμηνεύσουν και να τους δικαιολογήσουν οι αμύητοι. Αυτήν την συναισθηματική αδυναμία των φανατικών έρχονται συχνά να εκμεταλλευτούν διάφοροι καιροσκόποι, ηγέτες ,ξένες δυνάμεις, οι οποίοι, επενδύοντας στο φανατισμό των μαζών, εξυπηρετούν τα δικά τους συμφέροντα. Έτσι, μιλάμε για μια έντεχνη πρόσκληση φανατισμού, η οποία μετατρέπεται σταδιακά σε μαζική υστερία.Αποτέλεσμα του φαινομένου αυτού είναι να μην μπορεί ο καθένας να καθορίζει τη θέση του και να εκφράζεται ανεξάρτητα κι,αν χρειαστεί, αντίθετα, από τις διαθέσεις και τη βούληση της <<μάζας>> .Άβουλος,λοιπόν,χωρίς κρίση και προσωπική ευθύνη, εύκολα προσηλυτίζεται από κηρύγματα μισαλλοδοξίας,πολιτικού φανατισμού και μαζικής υστερίας
Στην σημερινή κοινωνία πολλά είναι τα παραδείγματα φανατισμού. Τα απαράδεκτα κρούσματα του ρατσισμού και της εχθρότητας κατά των ξένων και εθνικών μειονοτήτων κρύβουν στην ουσία τους φανατισμό. Έχουμε, με λίγα λόγια, επικίνδυνα φαινόμενα εθνικισμού ,που δυναμιτίζουν τα θεμέλια της ειρηνικής συνύπαρξης. Ωστόσο, έχουμε και το αντίστροφο, μειονότητες όπως οι μετανάστες, πρώην φυλακισμένοι, ομοφυλόφιλοι κ.α. φανατίζονται και πολλές φορές προσπαθούν να υποστηρίξουν τις θέσεις τους ακολουθώντας ακραίες τακτικές. Οι βιαιότητες που συχνά συνοδεύουν εκδηλώσεις όπως οι αθλητικές ,που έχουν ως στόχο τους την καλλιέργεια ευγενούς άμιλλας δείχνουν πως ο φανατισμός έχει εισχωρήσει και σε τέτοια ιδεώδη. Τέλος ,η έξαψη του ιδεολογικού και κομματικού πάθους, μολονότι δεν έλειψε από την πολιτική ζωή των νεότερων χρόνων και μολονότι το τίμημα που πλήρωσαν οι κοινωνίες ήταν ακριβό, δείχνει πως ο σύγχρονος άνθρωπος δεν έβγαλε τα αναγκαία συμπεράσματα και εξακολουθεί να φανατίζεται.
Πως θα μπορούσε να αποφευχθεί ο φανατισμός; Οι καταλυτικές συνέπειες του φανατισμού εντοπίζονται στο ήθος του φανατισμένου. Ο φανατισμένος χάνει, δυστυχώς ,τη πολυτιμότερη μορφή ελευθερίας, την ελευθερία σκέψης και αξιοπρέπειας του. Για να καταλάβει κανείς πως μπορεί να αποφευχθεί το φαινόμενο αρκεί να σκεφτούμε πως παιδεία και φανατισμός είναι δυο έννοιες αντίθετες. Ο φανατισμός τρέφεται από την άγνοια και την ημιμάθεια. Η γνώση και η πνευματική προσπάθεια συμβάλλουν και στην μόρφωση της ψυχής του ανθρώπου. Κάνουν το άτομο διαλλακτικό ,ικανό να υπερασπίζεται λογικά και όχι με πάθος τις πεποιθήσεις του.Πάνω απ΄ όλα τον κάνουν ικανό να σέβεται τον άλλον και την ''διαφορετικότητα'' του.