Οι Ρομά στη Ρουμανία σήμερα...

Ο δήμαρχος της πόλης Μπαΐα Μάρε αποφάσισε τη δημιουργία τσιμεντένιου τοίχου ανάμεσα σε καταυλισμό των Ρομά και σε αυτοκινητόδρομο.«Η ιδέα του να διαχωρίζεις μια κοινότητα με τόσο σοβαρά κοινωνικά προβλήματα... αποτελεί θεσμικό ρατσισμό».δήλωσε σε επιστολή  οργάνωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων , απαιτώντας από το δήμαρχο να σταματήσει την ανύψωση του τοίχου και να παραιτηθεί.

«Το μέλλον στη Ρουμανία είναι καταστροφή. Τίποτα άλλο δε μπορώ να δω, έκτος από την καταδίκη μου σε θάνατο. Θα περιμένουμε τη στιγμή που θα εμφανιστεί μια ευκαιρία και στο συντομότερο χρόνο να εξατμιστούμε από τη χώρα. Να φύγουμε, αυτό θέλουμε. Οπουδήποτε, αλλά όχι εδώ». Ο Γκάμπριελ μιλά με απόγνωση. Με τη γυναίκα και τα δύο του παιδιά έχουν μόλις επιστρέψει στη Ρουμανία, κυνηγημένοι από τη Γαλλία. Κι εδώ τους περιμένει ένα καινούριο κυνηγητό.

Μετά τη βιαιότητα της απέλασης από τη Γαλλία, η άφιξη σε ρουμανικό έδαφος γίνεται συχνά αντιληπτή ως ένας επιπλέον εξευτελισμός. Οι απελαθέντες μετανάστες λένε ότι υφίστανται από τις ρουμανικές δυνάμεις τάξης, ακόμα και από τους συμπατριώτες τους, μια συμπεριφορά, σαν να έχουν βλάψει την εικόνα της χώρας τους με συμπεριφορές που κρίνονται μη σωστές. Πριν από χρόνια, συζητήθηκε στη ρουμανική βουλή, οι Ρουμάνοι Ρομά να μετονομαστούν σε Τσιγγάνοι, ώστε να μη γίνονται δυσάρεστες συγχύσεις στο εξωτερικό.

Στην πολυπολιτισμική κοινωνία των 24 εκατ. κατοίκων της Ρουμανίας, οι Ρομά αποτελούν τη μεγαλύτερη μειονότητα, που αντιπροσωπεύει περίπου 2,5 εκατ. άτομα, δηλαδή το 10% του πληθυσμού. Όμως, οι επίσημες στατιστικές μιλούν για περίπου 500.000, αφού οι Ρομά στις απογραφές δεν προσδιορίζουν την εθνοτική τους καταγωγή. «Όταν έχεις βιώσει εσύ ή οι πρόγονοί σου μια πολύ έντονη διάκριση, με αιχμή κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, όταν οι Ρομά υπέστησαν γενοκτονία, νιώθεις άνετα με το να τοποθετήσεις στο κεφάλι σου μια ταμπέλα που γράφει «Είμαι Ρομά;, τονίζει ο Μίρσεα Τόμα, δημοσιογράφος που ως επικεφαλής της ΜΚΟ Press Monitoring Agency παρακολουθεί τις εκφράσεις της κοινής γνώμης για τους Ρομά. «Το 70% του πληθυσμού που έχουν απέναντί τους διακατέχεται από μια εχθρική διάθεση. Το 20% δεν θέλουν τους Ρομά στη Ρουμανία και 70% δεν θέλουν τους Ρομά στις οικογένειές τους», συμπληρώνει.

«Η στερεότυπη εικόνα των Ρομά είναι ότι είναι κλέφτες, βρώμικοι, δεν θέλουν να πηγαίνουν στο σχολείο κλπ, παρόμοια με ότι συνέβη στις ΗΠΑ σχετικά με την εικόνα των αφροαμερικάνων από τον υπόλοιπο πληθυσμό», σχολιάζει ο Μίρσεα Τόμα. «Θα μπορούσε να αλλάξει, σε ένα σημαντικό βάθος χρόνου. Γιατί δεν μπορείς να αλλάξεις την αντίληψη αν δεν παρεμβαίνεις σε όλα τα άλλα προβλήματα. Αν δεν αλλάξεις το επίπεδο της εκπαίδευσης. Διαφορετικά, θα έχεις έναν φαύλο κύκλο ο οποίος θα επαναλαμβάνεται για πάντα. Αν έχεις έναν περιθωριοποιημένο πληθυσμό, η περιθωριοποίηση γεννά φτώχεια, η φτώχεια γεννά εγκληματικότητα, η εγκληματικότητα εδραιώνει τα στερεότυπα και τα στερεότυπα δημιουργούν περιθωριοποίηση, έτσι έχεις έναν ολοκληρωμένο κύκλο. Πρέπει να καταπολεμήσεις αυτές τις συνθήκες».

Οι τομείς όπου οι Ρομά βιώνουν κατά κόρον τον αποκλεισμό είναι η εκπαίδευση, η στέγαση και η περίθαλψη. Το σχολείο είναι επισήμως δημόσιο και υποχρεωτικό για τα παιδιά μεταξύ 6-15 ετών. Παρ' όλα αυτά κάποια έξοδα (έξοδα, στολή κλπ) και παράνομες πρακτικές (κόστος εγγραφής που ισοδυναμεί με δωροδοκία) ή η απόσταση, είναι εμπόδια που ξεπερνιούνται δύσκολα για τις πιο φτωχές οικογένειες, ιδίως τους Ρομά. Στην επαρχία, τα παιδιά δουλεύουν συχνά για να βοηθήσουν την οικογένεια να καλύψει τις ανάγκες της, ενώ προστίθενται και επιπλέον δυσκολίες, συνδεδεμένες με τα στερεότυπα που έχουν πολλοί εκπαιδευτικοί, όπως ότι τα παιδιά των Ρομά δεν είναι πειθαρχημένα, είναι πιο βίαια κλπ. Συχνά τα βάζουν να κάτσουν στην τελευταία σειρά και κάποιες φορές τα στέλνουν σε ειδικές τάξεις για διανοητικά καθυστερημένα παιδιά. Οι διακρίσεις και ο εξευτελισμός είναι τόσο έντονοι που πολλοί γονείς Ρομά προτιμούν να μη στείλουν τα παιδιά τους στο σχολείο. Έτσι, πολλά παιδιά εγκαταλείπουν νωρίς το σχολικό σύστημα, ιδίως τα κορίτσια για να παντρευτούν ή να ασχοληθούν με τις δουλειές του σπιτιού…Η Μάγδα Ματάκε από τη μη κυβερνητική οργάνωση Romani Criss, σημειώνει: «Όταν μιλάμε για αναλφαβητισμό, το ποσοστό είναι ίσως γύρω στο 30 με 40%, ενώ έρευνες –όχι μόνο δικές μας αλλά και άλλων ερευνητικών ιδρυμάτων- λένε ότι 60% με 80% των Ρομά ζούνε σε καθεστώς φτώχειας».

Οι συνθήκες στέγασης των Ρομά είναι πολύ αντιφατικές σε διάφορες ζώνες, αστικές ή αγροτικές, και σύμφωνα με τα επίπεδα ζωής. Παγκοσμίως, δεν ανταποκρίνονται στα κριτήρια αξιοπρεπούς στέγασης και υγιεινής που ορίζονται από τη Συνθήκη του 1966 για τα οικονομικά, κοινωνικά και πολιτισμικά δικαιώματα του ΟΗΕ. Στην επαρχία, οι Ρομά κατοικούν συχνά μακριά από τις άλλες κατοικίες, σε απόσταση από τις δημόσιες υπηρεσίες, τα σχολεία, τα νοσοκομεία και τα ΜΜΜ. Τα μικρά σπίτια τους είναι συχνά από καλάμια ή λάσπη. Είναι συχνά υπόστεγα από ξύλο με έδαφος το πατημένο χώμα της γης, χωρίς τρεχούμενο νερό, χωρίς υγιεινή, χωρίς ηλεκτρικές συνδέσεις. Ένα κοινό πηγάδι δίνει πρόσβαση στο νερό. Πολλά σπίτια είναι ετοιμόρροπα με τοίχους και σκεπή έτοιμα να καταρρεύσουν. Στην πόλη, ενισχύεται μια γκετοποίηση των πληθυσμών Ρομά, σε απομονωμένες συνοικίες με συρμάτινους φράχτες, γεμάτα σκουπίδια και ποντίκια. Αυτή η κατοικία αποτυπώνει την πολύ μεγάλη μιζέρια και την επισφάλεια στην οποία ζουν οι οικογένειες των Ρομά.

Τέλος, χωρίς μισθό και χωρίς πρόσβαση σε ασφάλιση ασθενείας, είναι πρακτικά αδύνατο για τους Ρομά να έχουν περίθαλψη στη Ρουμανία. Υπάρχουν κάποια ιατρεία όπου η επίσκεψη είναι θεωρητικά δωρεάν. Πολλοί δεν πηγαίνουν καν εκεί, είτε γιατί είναι μακριά, ή γιατί πιστεύουν ότι θα τους διώξουν, λόγω της εμφάνισης, της άσχημης κατάστασής τους και σε ορισμένες περιπτώσεις, λόγω ρατσισμού των ίδιων των θεραπόντων.