Ο νέος νόμος για το Άσυλο, την πρώτη υποδοχή και την επιστροφή παρανόμως διαμενόντων

Στις 18 Ιανουαρίου 2011 ψηφίστηκε στην Βουλή το Σχέδιο Νόμου με τίτλο: «Ίδρυση Υπηρεσίας Ασύλου και Υπηρεσίας Πρώτης Υποδοχής, προσαρμογή της ελληνικής νομοθεσίας προς τις διατάξεις της Οδηγίας 2008/115/ΕΚ «σχετικά με τους κοινούς κανόνες και διαδικασίες στα κράτη μέλη για την επιστροφή των παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών» και λοιπές διατάξεις».

Το πλήρες κείμενο του νόμου μπορείτε να το δείτε εδώ.

Για την ενημέρωση των μελών της ΑΡΣΙΣ και των αναγνωστών αυτού του ιστολογίου, παρουσιάζονται στη συνέχεια συνοπτικά οι προβλέψεις του νέου νόμου:

Α. ΄Ιδρυση Υπηρεσίας Ασύλου και Αρχής Προσφυγών

1. Ιδρύεται αυτοτελής Υπηρεσία Ασύλου, η οποία λειτουργεί σε επίπεδο Διεύθυνσης στο Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη. Κύρια αποστολή της ορίζεται η εφαρμογή της νομοθεσίας περί ασύλου και των άλλων μορφών διεθνούς προστασίας, καθώς και η συμβολή της στον σχεδιασμό αντίστοιχης πολιτικής. Η Υπηρεσία συγκροτείται από την Κεντρική Υπηρεσία και από Περιφερειακά Γραφεία (13). Η στελέχωσή της πραγματοποιείται καταρχήν με μεταφορά, αποσπάσεις και μετατάξεις δημοσίων υπαλλήλων.

2. Ιδρύεται Αρχή Προσφυγών, η οποία εδρεύει στην Κεντρική Υπηρεσία Ασύλου, και στα πλαίσια της οποίας προβλέπεται η λειτουργία μιας ή περισσοτέρων τριμελών Επιτροπών Προσφυγών.

3. Αν αντιμετωπίζεται πρόβλημα ως προς την στελέχωση και λειτουργία Περιφερειακού Γραφείου υφίσταται η δυνατότητα ανάθεσης επιμέρους αρμοδιοτήτων σε φορείς της Κοινωνίας των Πολιτών.

4. Η έναρξη της λειτουργίας της Υπηρεσίας και της Αρχής ορίζεται σε ένα μήνα από την έναρξη ισχύος του νόμου. Με προεδρικό διάταγμα δύναται να τροποποιηθούν όλα τα παραπάνω που αφορούν στην Κεντρική Υπηρεσία, τα Περιφερειακά Γραφεία και την Αρχή Προσφυγών.

Β. Ίδρυση Υπηρεσίας Πρώτης Υποδοχής

1. Ιδρύεται Υπηρεσία Πρώτης Υποδοχής, ως αυτοτελής υπηρεσία απευθείας υπαγόμενη στον Υπουργό Προστασίας του Πολίτη, η οποία λειτουργεί σε επίπεδο Διεύθυνσης. Κύρια αποστολή της ορίζεται η διαχείριση των παρανόμως εισερχομένων υπηκόων τρίτων χωρών. Η Υπηρεσία συγκροτείται από την Κεντρική Υπηρεσία, τα Κέντρα Πρώτης Υποδοχής (Κ.Ε.Π.Υ) και τις έκτακτες ή κινητές μονάδες ως περιφερειακές υπηρεσίες. Η παρακολούθηση και αξιολόγηση κάθε ΚΕΠΥ ανατίθεται σε περιφερειακή Αρχή Εποπτείας

2. Τα ΚΕΠΥ ιδρύονται με υπουργική απόφαση σε σημεία της χώρας όπου παρατηρείται σταθερή ροή παρανόμως εισερχομένων. Σε περιοχή όπου δεν υφίσταται ΚΕΠΥ ή το υφιστάμενο δεν καλύπτει τις υπάρχουσες ανάγκες ιδρύονται οι παραπάνω αναφερόμενες έκτακτες ή κινητές μονάδες.

3. Η Υπηρεσία Πρώτης Υποδοχής στελεχώνεται κατόπιν μετατάξεων, μεταφοράς, αποσπάσεων υπαλλήλων. Τα ΚΕΠΥ και οι Μονάδες μπορούν να συνάπτουν συμβάσεις με διερμηνείς. Σε περίπτωση που αντιμετωπίζεται πρόβλημα ως προς την στελέχωση και λειτουργία των ΚΕΠΥ υφίσταται η δυνατότητα ανάθεσης επιμέρους διαδικασιών πρώτης υποδοχής σε φορείς της Κοινωνίας των Πολιτών.

4. Με προεδρικό διάταγμα δύναται να τροποποιηθούν τα αναφερόμενα που προβλέπονται για την Υπηρεσία Πρώτης Υποδοχής και τα ΚΕΠΥ.

5. Στις διαδικασίες πρώτης υποδοχής περιλαμβάνονται (συνοπτικά): εξακρίβωση ταυτότητας, ιατρικός έλεγχος, ενημέρωση, μέριμνα για ευάλωτες ομάδες. Στις διαδικασίες αυτές μπορούν να υπάγονται και πρόσωπα τα οποία συλλαμβάνονται να διαμένουν παράνομα στη χώρα και δεν δύνανται να αποδείξουν την ταυτότητά τους με έγγραφο δημόσιας αρχής.

6. Οι υπαγόμενοι στις διαδικασίες πρώτης υποδοχής τελούν υπό καθεστώς περιορισμού της ελευθερίας τους.

7. Η εξωτερική φύλαξη των ΚΕΠΥ μπορεί να ανατίθεται σε ιδιωτική εταιρεία.

8. Εάν δεν υπάρχουν κατάλληλες εγκαταστάσεις για την λειτουργία των ΚΕΠΥ προβλέπεται η δυνατότητα χρήσης άλλων δημοσίων εγκαταστάσεων και στρατοπέδων. Οι χώροι αυτοί μπορούν να λειτουργούν και ως χώροι κράτησης. Οι υφιστάμενοι χώροι προσωρινής φιλοξενίας μπορεί να χρησιμοποιούνται ως χώροι κράτησης.

9. Σε κάθε ΚΕΠΥ και Μονάδα λειτουργούν κλιμάκια: διοικητικής στήριξης, εξακρίβωσης, ιατρικό, ενημέρωσης.

10. Εάν ο ευρισκόμενος στο ΚΕΠΥ:

α) αιτηθεί διεθνούς προστασίας τότε παραπέμπεται στο αντίστοιχο Περιφερειακό Γραφείου Ασύλου (του οποίου κλιμάκιο μπορεί να λειτουργεί εντός του ΚΕΠΥ). Εάν το αίτημα απορριφθεί ενόσω βρίσκεται στο ΚΕΠΥ, τότε παραπέμπεται προς απέλαση, επιστροφή ή επανεισδοχή.

β) ανήκει σε ευάλωτη ομάδα παραπέμπεται σε ανάλογο φορέα προστασίας (πχ ανήλικοι, υπερήλικες, γυναίκες σε κύηση ή λοχεία, θύματα εμπορίας ανθρώπων, θύματα βασανιστηρίων).

γ) Οι εναπομείναντες, δηλαδή όσοι δεν εμπίπτουν στις παραπάνω κατηγορίες, υπάγονται σε διαδικασία απέλασης, επανεισδοχής ή επιστροφής.

11. Στις ως άνω υπό β και γ περιπτώσεις το ανάλογο παραπεμπτικό εκδίδεται εντός 15 ημερών – και παρατείνεται το ανώτατο κατά 10 ημέρες- εωσότου ολοκληρωθεί η διαδικασία εξακρίβωσης και διαχωρισμού. Εάν κριθεί ότι η αδυναμία εξακρίβωσης οφείλεται σε καταχρηστική συμπεριφορά του ατόμου, τότε λογίζεται ως αρνούμενος να συνεργαστεί για την επιστροφή του και παραπέμπεται προς απέλαση κλπ.

Γ. Προσαρμογή στην ευρωπαϊκή οδηγία 2008/115/ΕΚ

1. Οι συγκεκριμένες διατάξεις αφορούν αυτούς που διαμένουν παράνομα στην ελληνική επικράτεια.

2. Σε περίπτωση που απορριφθεί αίτημα για έκδοση ή ανανέωση άδειας διαμονής, εκδίδεται απόφαση επιστροφής, η οποία αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της απορριπτικής απόφασης. Στις υπόλοιπες περιπτώσεις, όσων συλλαμβάνονται να διαμένουν παράνομα στην ελληνική επικράτεια, ακολουθείται η διαδικασία της απέλασης του Ν.3386/05 (άρθρο 76).

3. Στην απόφαση επιστροφής δίνεται διάστημα μερικών ημερών για οικειοθελή αναχώρηση. Υφίσταται δυνατότητα παράτασης του διαστήματος αυτού. Σε περίπτωση που δεν είναι δυνατή η απομάκρυνση εκδίδεται σχετική απόφαση με την οποία αναβάλλεται η απομάκρυνση.

4. Για την επιστροφή των ασυνόδευτων ανηλίκων προβλέπονται κάποιες επιπλέον εγγυήσεις (άρθρο 25).

5. Οι διαδικασίες απομάκρυνσης υπόκεινται σε σύστημα εξωτερικού ελέγχου που λειτουργεί με μέριμνα του Συνηγόρου του Πολίτη.

6. Όσοι υπάγονται σε διαδικασία επιστροφής κρατούνται εάν: α) διαπιστωθεί ότι υπάρχει κίνδυνος διαφυγής β)εμποδίζουν την διαδικασία επιστροφής γ)υφίστανται λόγοι εθνικής ασφάλειας. Το διάστημα της κράτησης μπορεί να παραταθεί έως 12 μήνες (άρθρο 30). Κατά την κράτηση προβλέπεται η τήρηση ορισμένων εγγυήσεων, ιδιαίτερα για τις οικογένειες και τους ασυνόδευτους ανηλίκους(άρθρο 31 και 32). Σε επείγουσες περιπτώσεις εξαιρετικά υψηλού αριθμού κρατουμένων, ορισμένες από αυτές τις εγγυήσεις άρονται. (άρθρο 33).

Δ. Λοιπές διατάξεις

1. Προβλέπονται οι περιπτώσεις κατά τις οποίες ο υπήκοος τρίτης χώρας προστατεύεται από επιστροφή και απέλαση.

2. Τροποποιούνται οι διατάξεις που αφορούν στην έκδοση άδειας διαμονής για ανθρωπιστικούς λόγους. Συγκεκριμένα ανθρωπιστικό καθεστώς υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις χορηγείται σε θύματα εμπορίας ανθρώπων, ενδοοικογενειακής βίας, εγκληματικών πράξεων, θύματα εργατικών ατυχημάτων, σε ασθενείς, σε ανηλίκους κλπ. Επιπλέον, προβλέπεται ότι αίτηση προς χορήγηση ανθρωπιστικού καθεστώτος χορηγείται σε όσους ενήλικες γεννήθηκαν στην Ελλάδα ή έχουν φοιτήσει πριν ενηλικιωθούν σε έξι τάξεις ελληνικού σχολείου. Απαραίτητη είναι η κατοχή διαβατηρίου, έστω και αν αυτό έχει λήξει (εκτός αν υπάρχει αντικειμενική αδυναμία προσκόμισης).

Εκτός από τις παραπάνω κατηγορίες σχετική άδεια διαμονής χορηγείται και στα πρόσωπα εκείνα που αποδεικνύουν ότι έχουν αναπτύξει ισχυρούς δεσμούς με την χώρα και δεν συντρέχουν στο πρόσωπό τους λόγοι δημόσιας ασφάλειας. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η προηγούμενη κατοχή άδειας διαμονής ή θεώρησης εισόδου-έστω και εάν αυτή έχει λήξει. Σε περίπτωση που δεν συντρέχει η παραπάνω προϋπόθεση, πρέπει να αποδειχθεί με έγγραφα βέβαιης χρονολογίας η προηγούμενη 12ετη παραμονή στην χώρα. Σχετικά αναμένεται έκδοση υπουργικής αποφάσεως.